gök türk katun(imparatoriçe)u. türk tarihinin büyük şahsiyetlerinden
ilteriş kutluğ kağan ’ın zevcesi ve bilge kağan’la kül tegin’in anasıdır.
il bilge ad olmayıp bütün eski türklerde adet olduğu üzere unvandır. il, “devlet ve millet” , bilge “bilgili” demek olduğuna üç kelimeli tamlama “ilin bilgili imparatoriçesi” anlamına gelmektedir. türk soyundan bir prenses olduğu muhakkak olmakla beraber kimin kızı olduğu, doğum ve ölüm tarihleri belli değildir.
kül tigin anıtından anlaşıldığına göre, ilteriş kutluğ kağan’ın ihtilal bayrağını açtığı 681 yılında onunla evli bulunuyordu.
bilge kağan ağzından yazılıp 732’de dikilen kül tigin anıtında, kül tigin’i yetiştirmiş olması dolayısıyle kendisinden kısaca bahsolunmaktadır. babası ilteriş kutluğ kağan öldüğü zaman 7 yaşında kalmış olan kül tigin’in “umay gibi” olan o kadın tarafından yetiştirildiği ifade olunmuştur. mübalağaya hemen hiç yer verilmeyen orhon yazıtlarında bu kadının şefkat tanrıçası olan umay’a benzetilmesi, meziyet ve faziletinin en büyük delilidir.
edit: umay teg öqüm katun kutına inim kültigin er at bultı ( kül tigin anıtı doğu yüzü 31. satır)
günümüz türkçesi ile: umay gibi, annem hatunun şerefine küçük kardeşime kül tigin adı verildi.